Aklınıza çok parlak bir uygulama ya da devrim yaratacağını düşündüğünüz bir dijital platform fikri geldi ancak ne sizin ne de şirketinizin kullanılabilirlik testi için ayıracak bütçesi yok. Bu sizin parlak fikrinizden vazgeçmeniz gerektiği anlamına gelmez. Günümüzde birçok iyi fikir, yaygınlaşmış ve yer etmiş bazı yanlış düşüncelerle ertelenmek zorunda kalıyor. Hatta bazıları yok olup gidiyor. Kullanılabilirlik testi hakkında oldukça yaygınlaşmış bir takım şehir efsaneleri var ne yazık ki. Bu şehir efsaneleri yüzünden astronomik bir bütçe, bir ekip ya da uygun koşullar oluşmadan bu test gerçekleştirilemezmiş gibi bir düşünce yer etmiş durumda. Oysa gerçek kullanıcılarla günde birkaç saat ayırarak ve küçücük bütçelerle kullanılabilirlik testi yapmak mümkün olabiliyor. Bu yazıda bunu nasıl yapabileceğinizi anlatmaya çalışacağız. Bunu yaparken Kullanılabilirlik testi hakkında ortaya atılmış şehir efsanelerini de çürütmeye çalışacağız.
Efsane 1: Kullanılabilirlik Testi Bir Laboratuvarda Gerçekleştirilmelidir
Laboratuvarlar geniş teknolojik donanımlarla bezenmiş, son derece faydalı ve kullanışlı yerler olabilir. Ancak sizin bir mobil uygulamanın kullanılabilir olup olmadığını öğrenmek için böylesi bir ortama hiç gereksiniminiz yok. İhtiyacınız olan tek şey bu uygulamayı gerçekten kullanabilecek potansiyelde olan insanlardan geri bildirim almak ve onlardan gelen bu dönüşleri değerlendirmek. Bunu son derece keyifli bir biçimde insanların yoğun olduğu her mekânda gerçekleştirebilirsiniz. Herhangi bir kafede yalnızca bir kahve ısmarlayarak insanların uygulamanız hakkındaki görüşlerini almanız mümkün. Üstelik son derece de eğlenceli.
Efsane 2: Mutlaka Gerçek Bir Prototipe İhtiyacınız Var
Bu düşünce de işleri zora sokan yersiz bir düşünce. Boş bir not defteri üzerine kurşun kalemle çizeceğiniz ara yüz sizin için şahane bir prototip olabilir. Önemli olan uygulamanın yahut sitenin nasıl çalışacağını kullanıcılara tarif edebilmek olduğuna göre daha fazlasına ihtiyaç yok. Üstelik böyle samimi bir prototipin, kusursuz bir demodan daha kullanışlı olacağından hiç şüpheniz olmasın. Çünkü gerçekten çalışan bir uygulama hakkında insanlardan geri bildirim alırken, siz ne derseniz deyin insanlar buna üzerine uzun süre çalışılmış ve bitmiş bir iş gözüyle bakacak ve onu daha iyi bir hale getirmek için başka neler yapılabileceğine dair çok derinlemesine düşünmeyecektir. Ancak samimi bir çizim üzerinden fikirlerini aldığınız insanlar size çok radikal ve sıra dışı öneriler getirmekten hiç çekinmeyecektir. Hepsini kabul etmek zorunda değilsiniz ama aradan size ilham verecek fikirler çıkacağını yadsımamak gerekir.
Efsane 3: Kullanılabilirlik Testi Yalnızca Profesyonel Araştırmacılar Tarafından Yapılabilir

Her işin uzmanı tarafından yapılması elbette ki önemlidir. Ancak tüm dünyada hızla yaygınlaşan bir düşünceye göre uzmanların da kendini donatması gerekiyor. Tasarımcıların hazırladıkları uygulamaların kullanılabilirliği konusunda derinlemesine bilgi sahibi olması gerektiği hızlıca yaygınlaşıyor. Çok büyük bütçeli şirketler bile ekiplerini oluştururken tasarımcıların aynı zamanda birer kullanılabilirlik araştırmacısı olarak da çalışabilmesi koşulunu arıyor. Bu yüzden bir mucizeyi bekler gibi araştırmacı bekleyip çok parlak fikirlerin çarçur olmasına göz yummak hiç de akıllıca değil.
Bunun yanı sıra, insanların sosyal hayatları içinde yer edecek bir uygulamanın kullanılabilir olup olmadığını anlamak için bir ofiste birkaç boyunca uzmanların bu tasarımı test etmeleri yerine gerçek kullanıcıların hayatın içinde bu uygulama hakkında fikir yürütmeleri çok daha kullanışlı ve yaratıcılığa açık. Bu yüzden kendi kendinize de bu testi yapabileceğinizden emin olabilirsiniz.

Etkili Bir Kullanılabilirlik Testi İçin 5 İpucu
Şimdiye kadar kullanılabilirlik testi hakkındaki yanlış inanışlardan ve bu testi çok düşük bütçelerle gerçekleştirebileceğinizden bahsettik. Şimdi ise etkili bir test için dikkat etmeniz gereken birkaç noktaya değinelim.

• İnsanlarla İletişime Odaklanın
İnsanlardan uygulama hakkındaki fikirlerini almak kolay gibi görünse de oldukça meşakkatlidir. Oldukça özenli hareket etmek gerekir. İlk olarak doğru ve sıcak bir iletişim yakalamayı merkeze almak en doğru seçenektir. Samimi ve sıcak bir iletişim kurulduğu takdirde uygulama hakkındaki fikirlerini rahatlıkla dile getirmeleri mümkün olacaktır. İnsanların kendilerini bir sınavdaymış gibi hissetmemesi, eğer çok gönüllü değillerse ısrarcı olunmaması gerekir. Çünkü kendilerini rahat hissetmedikleri bir ruh haliyle verecekleri geri bildirimler gerçeği yansıtmayabilir.
• Başarısız Olmalarına İzin Verin
İnsanlarla ilk teması kurduktan sonra onları tasarımınızla baş başa bırakın. Çok fazla açıklama yapmamaya özen gösterin. Kullanıcının araştırmasına ve ara yüzünüzü kendi kendine keşfetmesine izin verin. Onlar tasarımınızı incelerken ve keşfetmeye çalışırken sabırlı bir gözlemci olarak kalmalısınız. Nerelerde zorlandıklarını gözlemlemeye çalışın
• Sorulara, Sorularla Karşılık Verin
Kullanıcıların size sorduğu sorulara uzun uzun cevaplar vermek yerine sorular sorarak yönlendirmeyi deneyin. Birçok kullanıcının ilk sorusu “Şimdi ne yapmalıyım? Olacaktır. Böylesi bir soruya “Ben burada olmasaydım ne yapardınız?” şeklinde cevap vermek daha iyi bir geri bildirim almanızı sağlayacaktır.
• Düşüncelerine Değil Davranışlarına Odaklanın
İnsanlar bazen hissettikleri ya da düşündükleri her şeyi dile getirmek istemeyebilirler. Bu yüzden bu aşamada kullanıcıların davranışlarını gözlemleyerek veri toplamanız son derece önemlidir. Uygulamayı sizin yönlendirmenizle kolayca kullanabilmeleri, sizin ara yüzünüzün kullanışlı olduğu bilgisini taşımayabilir.
• Dişi Sorular Sorun
Kullanıcılar “evet” ya da “hayır” şeklinde kısaca cevaplayabileceği sorulardan çok kendi fikrini dile getirebileceği açıklığı yaratacak sorular sorun.
Örneğin
“Beğendiniz mi?” Yerine
“Bu sizin için nasıl bir deneyim oldu?” Ya da “En çok hangi özellik sizin için daha çarpıcıydı?” gibi sorular kullanıcıların size daha çok veri vermesini sağlayacaktır.